Trong số những nghệ nhân còn gắn bó với nghề, không thể không kể đến bà Lê Thị Kề (84 tuổi), bà Nguyễn Thị Qùy (81 tuổi), bà Trần Thị Chức, bà Nguyễn Thị Bợ, bà Huỳnh Thị Út, bà Trần Thị Chính và bà Ngô Thị Lê. Với đôi bàn tay khéo léo, họ đã thổi hồn vào từng sợi võng, tạo nên những tác phẩm nghệ thuật độc đáo.
Dọc theo con đường nhỏ dẫn ra bãi biển Xếp, những cây ngô đồng vươn mình khoe sắc hoa rực rỡ. Không chỉ tô điểm cho khung cảnh thiên nhiên, chúng còn là nguồn nguyên liệu cho những người thợ làm nghề dệt võng. Từ tháng tư đến tháng bảy, khi hoa ngô đồng bung nở, cũng là lúc những người phụ nữ làng chài bắt đầu một mùa làm võng mới.
Bà Lê Thị Kề (84 tuổi) là một trong những nghệ nhân cao tuổi nhất còn gắn bó với nghề, có tay nghề cao và nắm giữ nhiều kinh nghiệm. Với đôi bàn tay chai sạm vì nắng gió, bà đã dành cả cuộc đời để gìn giữ và phát triển nghề truyền đan võng ngô đồng. Bên cạnh đó bà còn truyền nghề cho bà con, xóm giềng muốn học nghề này và trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người dân đảo.
Mỗi chiếc võng không chỉ là một sản phẩm thủ công mà còn là một câu chuyện về sự kiên trì, tình yêu nghề và vẻ đẹp văn hóa truyền thống. Nghề đan võng ngô đồng, một di sản văn hóa phi vật thể, đang lặng lẽ được gìn giữ và truyền lại qua bao thế hệ. Để tạo ra một chiếc võng hoàn chỉnh, người thợ phải trải qua một quá trình tỉ mỉ và công phu. Từ việc chọn lựa những cây ngô đồng chất lượng, tước vỏ, ngâm nước, đến việc tách sợi, dệt và hoàn thiện. Mỗi công đoạn đều đòi hỏi sự khéo léo và kiên nhẫn. Mỗi chiếc võng là kết quả của hàng trăm giờ lao động miệt mài, mang trong mình tâm hồn và hơi thở của người thợ dệt võng.
Nghề đan võng ngô đồng không chỉ là nguồn thu nhập mà còn là niềm tự hào của người dân đảo. Chiếc võng không đơn thuần là vật dụng để nghỉ ngơi mà còn là biểu tượng của sự gắn bó giữa con người với thiên nhiên, là món quà quý giá dành tặng cho những người thân yêu. Để hoàn thành một chiếc võng ngô đồng, người thợ phải dành rất nhiều thời gian và công sức. Theo kinh nghiệm của bà Huỳnh Thị Út (1968), một nghệ nhân đã gắn bó với nghề hơn 11 năm, trung bình một chiếc võng mất khoảng một tháng rưỡi để hoàn thiện. Tuy nhiên, để có được một sản phẩm tinh xảo, người thợ phải tỉ mỉ từng sợi, từng mắt võng. Chính vì vậy, giá thành của một chiếc võng thường khá cao, khoảng 7 triệu đồng. Mặc dù vậy, mỗi năm, các nghệ nhân chỉ có thể làm được từ 3 đến 8 chiếc võng, tùy thuộc vào thời gian và sức khỏe. Nguyên liệu chính để làm võng là thân cây ngô đồng, với giá khoảng 700.000 đồng cho một chiếc võng.
Du khách đến với đảo Cù Lao Chàm không chỉ bị cuốn hút bởi vẻ đẹp hoang sơ của đảo mà còn bị chinh phục bởi những chiếc võng ngô đồng độc đáo từ các nghệ nhân. Nhiều du khách đã không tiếc thời gian chờ đợi cả tháng để sở hữu một chiếc võng handmade tinh xảo. Tuy nhiên, do quá trình sản xuất thủ công tỉ mỉ, số lượng võng có hạn, khiến chúng trở thành một món quà quý giá khi trở về đất liền.
Hiện nay, nghề đan võng ngô đồng đang đối mặt với nhiều khó khăn, sự phát triển của xã hội hiện đại khiến nhiều người trẻ không còn mặn mà với nghề truyền thống, số lượng những người thợ thủ công giỏi ngày càng giảm sút, khiến cho nghề đan võng đứng trước nguy cơ mai một. Chính vì vậy, địa phương đang nổ lực khôi phục nghề đan võng ngô đồng và những người phụ nữ ấy với đôi bàn tay vàng đang góp phần gìn giữ một nghề truyền thống được công nhận di sản văn hóa phi vật thể./.
Mỹ Vương
